Vrije software voor het onderwijs

Hier zijn twee lijsten van vrije softwaretoepassingen van hoge kwaliteit die scholen en onderwijsinstellingen van elk niveau kunnen gebruiken. De eerste lijst vermeldt vrije programma's tezamen met de populaire niet-vrije toepassingen die ze vervangen. De tweede lijst vermeldt vrije programma's die niet noodzakelijkerwijs een niet-vrije tegenhanger vervangen, maar die wel erg nuttig kunnen zijn voor leerlingen, studenten en leraren.

Al deze programma's zijn uitgegeven onder licenties die gratis gebruik van de programma's toestaan en de licenties verlopen niet. Hoewel we verheugd zijn dat scholen ook geld kunnen besparen met deze programma's, is het tegengaan van slecht onderwijs (afhankelijkheid van niet-vrije software onderwijzen) een veel belangrijker doel: wanneer wij zeggen dat deze programma's vrije software zijn, praten we over vrijheid, niet over prijs. Het betekent dat je vrij bent om deze programma's constructief te gebruiken, zowel alleen als in een gemeenschap, terwijl je de vrijheid van anderen respecteert.

Iedereen zou vrije software moeten gebruiken, omdat alleen vrije software gebruikers de vrijheid geeft om zeggenschap te hebben over hun eigen computers. Er zijn echter ook specifieke ethische redenen die van toepassing zijn op het onderwijs.

Naast de onrechtvaardigheden die niet-vrije software met zich meebrengt, zorgt het gebruik van netwerkdiensten van derde partijen ook voor een ander probleem: het verzamelen van persoonlijke gegevens van leerlingen, studenten en leraren door bedrijven.

Maar zelfs als de school dergelijke diensten nooit gebruikt, is het nog steeds niet zeker dat de machines geen gegevens versturen. De broncode van niet-vrije programma's is geheim (met een paar uitzonderingen), dus gebruikers weten niet eens wat de software eigenlijk doet.

Categorie	Vrij programma	Functies	Vervanging voor (Google)	Vervanging voor (Microsoft)
Besturingssystemen	Trisquel GNU/Linux	Bestaat uitsluitend uit software die jouw vrijheid respecteert.	ChromeOS, ChromiumOS	Windows (elke versie)
Webbrowsers	Web, GNU IceCat	Deze browsers volgen gebruikers niet.	Chrome, Chromium	Internet Explorer, Microsoft Edge
Office	LibreOffice	Krachtig kantoorpakket. Documenten worden niet geëpload naar servers van derden.	----	Microsoft Office, Office 365
	Etherpad, EtherCalc	Tekstbewerker annex spreadsheet, die in je browser werkt.	Google Docs, Sheets	----
Systemen voor elektronisch leren	Moodle	Volledig zelf beheerd. Beheer klassen en cursussen, geef lessen en opdrachten, maak groepen, neem toetsen af, synchroniseer gegevens en werk samen in forums, chats en wiki's.	Google Classroom	----
Bestandssynchronisatie	ownCloud	Volledig zelf beheerd. Ondersteunt ook samenwerkend documenten bewerken en bladwijzers synchroniseren.	Google Drive, Calendar, Contacts	OneDrive, Outlook
Delen van media	GNU MediaGoblin	Volledig zelf beheerd. Kan alle soorten media veilig delen.	Youtube, Google Photos, Picasa	----
E-mail	Kolab	Volledig zelf beheerd. Compleet groepspakket dat e-mail, agenda, adresboeken, bestandssynchronisatie en taken bevat. De programma's zijn standaard gebaseerd op Roundcube (webinterface), maar elk ander e-mailprogramma kan worden gebruikt. Op die manier kan alleen de school de e-mail van de leerlingen/studenten lezen, en niemand anders.	Gmail, Google Calendar, Contacts, Google Drive	Outlook, Live
Chat (audio, video, tekst)	Jitsi, Jitsi Meet (browser-gebaseerd)	Volledig zelf beheerd (Prosody wordt aanbevolen als XMPP-server) en browser-gebaseerd. Leerlingen en studenten kunnen op meerdere systemen chatten zonder dat hun gezichten worden opgenomen door gezichtsherkenningsalgoritmes en zonder dat hun stem en tekst worden opgenomen.	Google Hangouts	Skype
Spellen	Minetest	Bouw, verken en speel in een kubuswereld, alleen of met vrienden. Maak aanpassingen die niet gelimiteerd zijn door private beperkingen.	----	Minecraft

Hier wat aanvullende vrije software, geschikt voor het onderwijs:

Categorie	Vrij programma	Beschrijving
Kunst, afbeeldingen en ontwerp	Blender	3D-pakket met een video-bewerker en een game engine die kan worden gebruikt zonder programmeren (met logische blokken).
	FreeCAD	Parametrisch 3D CAD-model van hoge kwaliteit.
	GIMP	Beeldbewerkingsprogramma dat geschikt is voor beeldmanipulatie, bewerking en tekenen (praktijkvoorbeeld.)
	Krita	Gemakkelijk te gebruiken digitaal tekenprogramma met vele functies, geschikt voor zowel studenten als professionals.
	Tux Paint	Beeldbewerkingsprogramma gericht op jongen kinderen (praktijkvoorbeeld.)
Spellen en onderwijsactiviteiten	GCompris	Onderwijssoftwarepakket dat bestaat uit vele activiteiten voor kinderen tussen 2 en 10 jaar (praktijkvoorbeeld.)
Wiskunde	GNU Octave	Geïnterpreteerde programmeertaal op hoog niveau dat lijkt op het niet-vrije MATLAB, vooral bedoeld voor numerieke berekeningen.
Natuurkunde	FisicaLab	Los natuurkundeproblemen op creatieve manier op. Richt je op de natuurkundeconcepten terwijl het programma zorgt voor de wiskundige details.
Muziek	GNU Solfege	Oor- en muziekoefenprogramma.
	LMMS	Professionele (maar gemakkelijk te gebruiken) muziekcreatiesoftware en digitale-audio-workstation.
	MuseScore	Muzieknotatiesoftware met vele functies en ondersteuning voor afspelen van MIDI.
Programmeren	GDevelop	Ontwikkelen van spellen zonder code, gebaseerd op slepen en neerzetten. Ideaal om studenten programmeerconcepten aan te leren en lol te hebben.
	Racket	Programmeertaal- en omgeving geschikt voor zowel studenten als Lisp/Scheme-nerds. Batterijen meegeleverd. Hoewel het een volledig functionerende programmeertaal met vele functies is, was het ontworpen om gebruikt te worden in het onderwijs.

De overzichten hierboven geven een selectie weer van vrije-softwaretoepassingen voor de meest gebruikelijke onderwijsactiviteiten. De Free Software Foundation houdt een uitgebreide databank bij met onderwijssoftware in het Overzicht Vrije Software. Mocht je een vrij programma kennen dat geschikt is voor scholen en hier niet bij staat, neem dan contact met ons op via <education@gnu.org> om dat te laten weten.