Κατηγορίες Ελεύθερου και Μη-Ελεύθερου Λογισμικού

Δείτε επίσης το Λέξεις που προκαλούν σύγχυση και είναι καλό να αποφεύγετε.

Αυτό το διάγραμμα του Chao-Kuei παρουσιάζει τις διαφορετικές κατηγορίες λογισμικού. Είναι διαθέσιμο και ως αρχείο XFig, καθώς και ως εικόνα JPEG όπως επίσης και ως εικόνα PNG μεγεθυμένη σε κλίμακα 1.5.

Ελεύθερο Λογισμικό

Ελεύθερο λογισμικό είναι το λογισμικό το οποίο έρχεται με την άδεια να το χρησιμοποιήσει ο καθένας, να το αντιγράψει, και να το διανείμει, είτε αυτούσιο είτε τροποποιημένο, είτε δωρεάν είτε με κάποιο αντίτιμο. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι ο πηγαίος κώδικας θα πρέπει να είναι διαθέσιμος. “Αν δεν υπάρχει πηγαίος κώδικας, δεν υπάρχει λογισμικό” Αυτό είναι ένας απλοποιημένος ορισμός. Δείτε επίσης τον πλήρη ορισμό.

Εάν ένα πρόγραμμα είναι ελεύθερο, τότε είναι πιθανό να συμπεριληφθεί σε ένα ελεύθερο λειτουργικό σύστημα, όπως το GNU, ή ελεύθερες εκδόσεις του συστήματος GNU/Linux.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να δημοσιεύσετε ένα πρόγραμμα ως ελεύθερο—λεπτομερή ερωτήματα, τα οποία θα μπορούσαν να λυθούν με παραπάνω από ένα τρόπο και το πρόγραμμα να παραμείνει ελεύθερο. Μερικές από αυτές τις δυνατές παραλλαγές περιγράφονται παρακάτω. Για πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένες άδειες ελεύθερου λογισμικού, δείτε την σελίδα με την λίστα των αδειών.

Το ελεύθερο λογισμικό είναι ένα θέμα ελευθερίας, όχι κόστους. Αλλά οι εταιρίες ιδιόκτητου λογισμικού μερικές φορές χρησιμοποιούν τον όρο “ελεύθερο λογισμικό” για να αναφερθούν στο κόστος. Μερικές φορές εννοούν ότι μπορείτε να αποκτήσετε ένα δυαδικό αντίγραφο (εκτελέσιμο αρχείο) χωρίς καμία χρέωση. Άλλες φορές εννοούν ότι ένα αντίγραφο περιλαμβάνεται στον υπολογιστή τον οποίο αγοράζετε. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εμείς εννοούμε ελεύθερο λογισμικό στο έργο GNU.

Εξαιτίας αυτής της πιθανής σύγχυσης, όταν μία εταιρία λογισμικού λέει ότι το προϊόν της είναι ελεύθερο λογισμικό, πάντα να ελέγχετε τους πραγματικούς όρους διανομής για να δείτε εάν οι χρήστες πραγματικά έχουν όλες τις ελευθερίες τις οποίες το ελεύθερο λογισμικό παρέχει. Μερικές φορές το λογισμικό που παρέχουν είναι όντως ελεύθερο. Άλλες φορές όμως, δεν είναι.

Πολλές γλώσσες έχουν δύο ξεχωριστές λέξεις για το “free” όπως η ελευθερία και το “free”, δηλαδή δωρεάν. Για παράδειγμα, οι Γάλλοι έχουν το “libre” και το “gratuit”. Δυστυχώς δεν ισχύει το ίδιο για τα αγγλικά. Υπάρχει η λέξη “gratis” η οποία αναφέρεται προφανέστατα στο κόστος, αλλά κανένα κοινό συντακτικό επίθετο το οποίο να αναφέρεται προφανέστατα στην ελευθερία. Έτσι αν μιλάτε μια άλλη γλώσσα, συνιστούμε να μεταφράσετε το “free” στην γλώσσα σας, ώστε να το κάνετε πιο ξεκάθαρο. Δείτε την λίστα μας σχετικά με τις μεταφράσεις του όρου “ελεύθερο λογισμικό” σε μερικές άλλες γλώσσες.

Το ελεύθερο λογισμικό είναι συχνά πιο αξιόπιστο από το μη-ελεύθερο λογισμικό.

Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα

Ο όρος “λογισμικό ανοιχτού κώδικα” χρησιμοποιείται από μερικούς ανθρώπους ώστε να αναφερθούν λίγο πολύ στην ίδια κατηγορία με το ελεύθερο λογισμικό. Παρόλα αυτά, οι δύο κατηγορίες διαφέρουν: όσοι στηρίζουν το “λογισμικό ανοιχτού κώδικα” δέχονται κάποιες άδειες τις οποίες θεωρούμε πολύ περιοριστικές και υπάρχουν άδειες ελεύθερου λογισμικού τις οποίες δεν έχουν δεχτεί. Παρ'όλα αυτά, οι διαφορές στην επέκταση της κατηγορίας είναι μικρές: σχεδόν όλο το ελεύθερο λογισμικό είναι ανοιχτού κώδικα και σχεδόν όλο το λογισμικό ανοιχτού κώδικα είναι ελεύθερο.

Προτιμούμε τον όρο “ελεύθερο λογισμικό” επειδή αναφέρεται στην ελευθερία—κάτι το οποίο ο όρος “ανοιχτός κώδικας” δεν κάνει.

Λογισμικό κοινής ιδιοκτησίας/κτήματος (Public domain software)

Λογισμικό κοινής ιδιοκτησίας είναι το λογισμικό το οποίο δεν έχει πνευματικά δικαιώματα. Εάν ο πηγαίος κώδικας είναι κοινής ιδιοκτησίας, αυτή είναι μία ειδική περίπτωση μη κατοχυρωμένου ελεύθερου λογισμικού, κάτι το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει περίπτωση ορισμένα αντίγραφα ή διαμορφωμένες εκδόσεις του λογισμικού να μην είναι ελεύθερες.

Σε μερικές περιπτώσεις, ένα εκτελέσιμο πρόγραμμα μπορεί να είναι κοινής ιδιοκτησίας, αλλά ο πηγαίος κώδικας να μην είναι διαθέσιμος. Αυτό το λογισμικό δεν είναι ελεύθερο, επειδή το ελεύθερο λογισμικό απαιτεί την πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα. Το περισσότερο από το ελεύθερο λογισμικό δεν ανήκει στην κατηγορία του λογισμικού κοινής ιδιοκτησίας. Είναι κατοχυρωμένο και οι κάτοχοι των πνευματικών δικαιωμάτων έχουν νομικά δώσει άδεια χρήσης σε όλους ώστε να το χρησιμοποιήσουν ελεύθερα, χρησιμοποιώντας μία άδεια ελεύθερου λογισμικού.

Μερικές φορές ο κόσμος χρησιμοποιεί τον όρο “κοινής ιδιοκτησίας (public domain)” ώστε να αναφερθεί στο “ελεύθερο” ή στο “δωρεάν” λογισμικό. Παρ'όλα αυτά, ο όρος “κοινής ιδιοκτησίας (public domain)” είναι ένας νομικός όρος και σημαίνει επακριβώς “μη κατοχυρωμένο” λογισμικό. Για σαφήνεια, συνιστούμε να χρησιμοποιείται ο όρος “κοινής ιδιοκτησίας” με αυτή την έννοια μόνο, και να χρησιμοποιούνται οι κατάλληλοι όροι για να γίνει αναφορά στις άλλες έννοιες.

Σύμφωνα με την συνθήκη της Berne, την οποία οι περισσότερες χώρες έχουν υπογράψει, οτιδήποτε είναι γραμμένο (σε χαρτί) αυτομάτως κατοχυρώνεται. Αυτό περιλαμβάνει τα προγράμματα/εφαρμογές. Επομένως, αν θέλετε ένα πρόγραμμα που έχετε γράψει να είναι κοινής ιδιοκτησίας, πρέπει να κάνετε κάποια νομικά βήματα για να αποποιηθείτε τα πνευματικά δικαιώματα σε αυτό. Ειδάλλως, το πρόγραμμα είναι κατοχυρωμένο.

Κατοχυρωμένο Λογισμικό (Copylefted software)

Το κατοχυρωμένο λογισμικό είναι ελεύθερο λογισμικό του οποίου οι όροι διανομής δεν επιτρέπουν σε όσους το αναδιανέμουν να προσθέτουν επιπλέον περιορισμούς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε αντίγραφο του λογισμικού, ακόμα κι αν έχει τροποποιηθεί, πρέπει να είναι ελεύθερο λογισμικό.

Στο Έργο GNU, κατοχυρωμένο είναι σχεδόν όλο το λογισμικό που γράφουμε, επειδή στόχος μας είναι να δώσουμε σε κάθε χρήστη τις ελευθερίες που υπονοούνται από τον όρο “ελεύθερο λογισμικό.” Δείτε το άρθρο σχετικά με τον όρο Κατοχυρωμένο για περισσότερες εξηγήσεις σχετικά με το πώς λειτουργεί το κατοχυρωμένο λογισμικό και γιατί το χρησιμοποιούμε.

Ο όρος κατοχυρωμένο είναι μία γενική ιδέα. Στην πραγματικότητα για να κατοχυρώσετε ένα πρόγραμμα, πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένας συγκεκριμένο πακέτο όρων διανομής, έτσι σαν αρχή μπορούν να υπάρχουν πολλές ελεύθερες άδειες λογισμικού κατοχύρωσης. Παρ'όλα αυτά, στην πράξη σχεδόν όλο το κατοχυρωμένο λογισμικό χρησιμοποιεί την Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης GNU. Δύο διαφορετικές άδειες κατοχύρωσης είναι συνήθως “ασύμβατες”, το οποίο σημαίνει πως είναι παράνομο να συγχωνεύεται ο κώδικας που χρησιμοποιεί μία άδεια με τον κώδικα που χρησιμοποιεί κάποια άλλη άδεια. Έτσι, είναι καλό για την κοινότητα να χρησιμοποιεί ο κόσμος μόνο μία άδεια κατοχύρωσης.

Μη-κατοχυρωμένο ελεύθερο Λογισμικό (Noncopylefted free software)

Το Μη-κατοχυρωμένο ελεύθερο λογισμικό έρχεται από τον συγγραφέα με την άδεια να διανεμηθεί και να τροποποιηθεί, και επίσης να προστεθούν περιορισμοί σε αυτό.

Εάν ένα πρόγραμμα είναι ελεύθερο, αλλά μη κατοχυρωμένο, τότε κάποια αντίγραφα ή τροποποιημένες εκδόσεις μπορεί να μην είναι καθόλου ελεύθερες. Μία εταιρία λογισμικού μπορεί να μεταγλωττίσει το πρόγραμμα, με ή χωρίς τροποποιήσεις, και να διανείμει το εκτελέσιμο αρχείο σαν ιδιόκτητο προϊόν λογισμικού.

Το Παραθυρικό Σύστημα X παρουσιάζει αυτή την περίπτωση. Η κοινοπραξία του Χ θέτει σε κυκλοφορία το Χ11 με όρους διανομής οι οποίοι το κάνουν μη κατοχυρωμένο ελεύθερο λογισμικό. Εάν το επιθυμείτε, μπορείτε να πάρετε ένα αντίγραφο το οποίο έχει συγκεκριμένους όρους διανομής και είναι ελεύθερο. Παρ'όλα αυτά, υπάρχουν και μη ελεύθερες εκδόσεις επίσης, και υπάρχουν δημοφιλείς σταθμοί εργασίας και υπολογιστές με κάρτες γραφικών για τους οποίους οι μη ελεύθερες εκδόσεις είναι οι μόνες που λειτουργούν. Εάν χρησιμοποιείτε αυτό το υλικό, το Χ11 δεν είναι ένα ελεύθερο λογισμικό για σας. Ακόμη και οι ίδιοι οι δημιουργοί του Χ11 το μετέτρεψαν σε μη ελεύθερο για λίγο καιρό.

Λογισμικό επικαλυμμένο από τη ΓΑΔΧ (GPL-covered software)

Η ΓΑΔΧ (Γενική Δημόσια Άδεια Χρήσης GNU) είναι ένα συγκεκριμένο σύνολο από όρους διανομής για κατοχύρωση ενός προγράμματος. Το έργο GNU την χρησιμοποιεί σαν τους όρους διανομής για τα περισσότερα τμήματα λογισμικού GNU.

Το λειτουργικό σύστημα GNU

Tο λειτουργικό σύστημα GNU είναι Unix-οειδές λειτουργικό σύστημα, το οποίο είναι ολόκληρο ελεύθερο λογισμικό, και το οποίο εμείς στο έργο GNU έχουμε αναπτύξει από το 1984.

Ένα Unix-οειδές λειτουργικό σύστημα αποτελείται από πολλά προγράμματα. Το σύστημα GNU περιλαμβάνει όλο το λογισμικό GNU, καθώς επίσης και πολλά άλλα πακέτα όπως το Παραθυρικό Σύστημα Χ και TeX τα οποία δεν είναι λογισμικό GNU.

Το πρώτο τεστ κυκλοφορίας του ολοκληρωμένου συστήματος GNU ήταν το 1996. Αυτό περιλαμβάνει τον GNU Hurd, τον πυρήνα μας, ο οποίος αναπτύχθηκε το 1990. Το 2001 το σύστημα GNU (περιλαμβανομένου του GNU Hurd) ξεκίνησε να δουλεύει αρκετά αξιόπιστα, αλλά ο Hurd ακόμα έχει έλλειψη σε μερικές σημαντικές πτυχές, οπότε δεν χρησιμοποιείται ευρέως. Εν τω μεταξύ, το σύστημα GNU/Linux, μία παραλλαγή του συστήματος GNU το οποίο χρησιμοποιεί τον Linux ως πυρήνα αντί για τον GNU Hurd, έχει κάνει μεγάλη επιτυχία από την δεκαετία του 90.

Αφού ο σκοπός του GNU είναι να είναι ελεύθερο, κάθε τμήμα στο σύστημα GNU πρέπει να είναι ελεύθερο λογισμικό. Δεν χρειάζεται να είναι όλα κατοχυρωμένα.

Προγράμματα GNU

“Τα προγράμματα GNU” είναι ισάξια με το λογισμικό GNU. Ένα πρόγραμμα Foo είναι ένα πρόγραμμα GNU εάν είναι λογισμικό GNU. Επίσης λέμε μερικές φορές πως είναι “πακέτο GNU”.

Λογισμικό GNU

Το λογισμικό GNU είναι λογισμικό το οποίο διατίθεται υπό την αιγίδα του έργου GNU. Εάν ένα πρόγραμμα, είναι λογισμικό GNU, λέμε πως είναι ένα πρόγραμμα GNU, ή ένα πακέτο GNU. Το αρχείο README ή το εγχειρίδιο του πακέτου GNU πρέπει να λένε ότι είναι το ίδιο (πακέτο και πρόγραμμα). Ακόμη, ο Κατάλογος Ελεύθερου Λογισμικού πιστοποιεί όλα τα πακέτα GNU.

Το περισσότερο λογισμικό GNU είναι κατοχυρωμένο, αλλά όχι όλο. Παρ'όλα αυτά, όλο το λογισμικό GNU πρέπει να είναι ελεύθερο λογισμικό.

Κάποια κομμάτια λογισμικού GNU ήταν γραμμένα από προσωπικό του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού, αλλά τα πιο πολλά έχουν προσφερθεί από εθελοντές. Κάποια προγράμματα που έχουν προσφερθεί είναι κατοχυρωμένα από το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού. Άλλα είναι κατοχυρωμένα από τα άτομα που τα έγραψαν και τα προσέφεραν.

Μη ελεύθερο λογισμικό (Nonfree software)

Μη ελεύθερο λογισμικό είναι το λογισμικό το οποίο δεν είναι ελεύθερο. Η χρήση του, η αναδιανομή ή η τροποποίηση είναι απαγορευμένη, ή απαιτεί από εσάς να ζητήσετε την άδεια, ή είναι τόσο περιορισμένο που δεν μπορείτε να το χειριστείτε ελεύθερα.

Ιδιόκτητο λογισμικό (Proprietary software)

Το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού ακολουθεί τον κανόνα ότι δεν μπορούμε να εγκαταστήσουμε κανένα ιδιόκτητο πρόγραμμα στον υπολογιστή μας εκτός από προσωρινά για συγκεκριμένους λόγους, όπως το να γράψουμε μία ελεύθερη αντικατάσταση για αυτό το πρόγραμμα. Πέρα από αυτούς τους λόγους, νιώθουμε πως δεν υπάρχει πιθανή δικαιολογία για την εγκατάσταση ενός ιδιόκτητου προγράμματος.

Για παράδειγμα, νιώσαμε δικαιωμένοι εγκαθιστώντας Unix στον υπολογιστή μας την δεκαετία του 80, επειδή το χρησιμοποιούσαμε για να γράψουμε μία ελεύθερη αντικατάσταση του. Τη σήμερον ημέρα, αφού ελεύθερα λειτουργικά συστήματα είναι διαθέσιμα, η δικαιολογία δεν είναι πλέον βάσιμη. Έχουμε εξαλείψει όλα τα μη ελεύθερα κομμάτια του λειτουργικού μας, και κάθε νέος υπολογιστής που εγκαθιστούμε πρέπει να τρέχει ένα εντελώς ελεύθερο λειτουργικό σύστημα.

Δεν επιμένουμε πως οι χρήστες του GNU, ή οι συνεργάτες του GNU, πρέπει να ζουν με αυτόν τον κανόνα. Είναι ένας κανόνας που φτιάχτηκε για μας. Αλλά ελπίζουμε πως θα αποφασίσετε να τον ακολουθήσετε κι εσείς.

Δωρεάν λογισμικό (Freeware)

Ο όρος “δωρεάν” δεν έχει ξεκάθαρο αποδεκτό νόημα, αλλά χρησιμοποιείται συνήθως για πακέτα τα οποία επιτρέπουν αναδιανομή αλλά όχι τροποποίηση (και ο πηγαίος κώδικάς τους δεν είναι διαθέσιμος). Αυτά τα πακέτα δεν είναι ελεύθερο λογισμικό, οπότε παρακαλούμε μην χρησιμοποιείτε το “δωρεάν” για να αναφερθείτε στο ελεύθερο λογισμικό.

Μοιρασμένο λογισμικό (Shareware)

Μοιρασμένο είναι το λογισμικό το οποίο έρχεται με την άδεια ώστε ο κόσμος να αναδιανείμει αντίγραφα, αλλά λέει πως όποιος συνεχίσει να χρησιμοποιεί ένα αντίγραφο (πχ έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα) απαιτείται να πληρώσει ένα αντίτιμο για την άδεια.

Το μοιρασμένο δεν είναι ελεύθερο λογισμικό, ή ακόμα και ημι-ελευθέρο. Υπάρχουν δύο λόγοι που δεν είναι:

• Για το περισσότερο μοιρασμένο λογισμικό, ο πηγαίος κώδικας δεν είναι διαθέσιμος. Κατά αυτόν τον τρόπο δεν μπορεί κάποιος να τροποποιήσει το πρόγραμμα καθόλου.
• Το μοιρασμένο λογισμικό δεν έρχεται με την άδεια να δημιουργήσετε ένα αντίγραφο και να το εγκαταστήσετε χωρίς να πληρώσετε κάποιο αντίτιμο για την άδεια, ακόμα και για άτομα που αναμιγνύονται σε μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες. (Στην πράξη, ο κόσμος συχνά αψηφά τους όρους διανομής και το κάνει έτσι κι αλλιώς, αλλά ουσιαστικά οι όροι δεν το επιτρέπουν.)

Ιδιωτικό λογισμικό (Private Software)

Ιδιωτικό ή κατά παραγγελία λογισμικό είναι το λογισμικό το οποίο αναπτύχθηκε από κάποιον χρήστη (χαρακτηριστικά ένας οργανισμός ή μία επιχείρηση), το οποίο ο χρήστης κρατά και χρησιμοποιεί, και δεν το δημοσιεύει στο κοινό είτε σαν πηγαίο κώδικα, είτε σαν εκτελέσιμο.

Ένα ιδιωτικό πρόγραμμα είναι ελεύθερο λογισμικό με τη λογική ότι ο μοναδικός χρήστης του έχει τα πλήρη δικαιώματα σε αυτό. Παρ'όλα αυτά, εις βάθος, δεν έχει καμία λογική το να τίθεται η ερώτηση για το εάν ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι ελεύθερο λογισμικό ή όχι.

Γενικά δεν πιστεύουμε πως είναι λάθος το να αναπτύσσουμε ένα πρόγραμμα και να μην το διαθέτουμε στο κοινό. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα πρόγραμμα είναι τόσο χρήσιμο που αποκρύπτοντας το από την κυκλοφορία είναι σαν να στερείται κάτι σημαντικό από την ανθρωπότητα. Παρ'όλα αυτά, τα περισσότερα προγράμματα δεν είναι τόσο εκπληκτικά, και η απόκρυψη τους δεν είναι μεγάλο επιζήμιο. Κατά αυτόν τον τρόπο, δεν υπάρχει καμία σύγκρουση μεταξύ της ανάπτυξης ιδιωτικού ή κατά παραγγελία λογισμικού και των αρχών του κινήματος του ελεύθερου λογισμικού.

Σχεδόν όλες οι θέσεις εργασίας για προγραμματιστές είναι στην ανάπτυξη κατά παραγγελία λογισμικού. Σαν αποτέλεσμα, οι περισσότερες προγραμματιστικές δουλειές είναι, ή, θα μπορούσαν να είναι με έναν τρόπο συμβατό με το κίνημα ελεύθερου λογισμικού.

Εμπορικό λογισμικό (Commercial Software)

“Εμπορικό” και “ιδιόκτητο” δεν είναι το ίδιο πράγμα!Εμπορικό λογισμικό είναι το λογισμικό το οποίο αναπτύσσεται από μία επιχείρηση η οποία στοχεύει να κερδίσει χρήματα από την χρήση του λογισμικού. Το περισσότερο κατά παραγγελία λογισμικό είναι ιδιόκτητο, αλλά υπάρχει εμπορικό ελεύθερο λογισμικό, και υπάρχει μη εμπορικό μη ελεύθερο λογισμικό.

Για παράδειγμα o μεταγλωττιστής GNU Ada διανέμεται πάντα υπό τους όρους της ΓΑΔΧ GNU, και κάθε αντίγραφο του είναι ελεύθερο λογισμικό, αλλά οι κατασκευαστές του πουλούν συμβόλαιο υποστήριξης. Όταν οι πωλητές του μιλάνε σε πιθανούς πελάτες, μερικές φορές οι πελάτες λένε “Θα νιώθαμε πιο ασφαλείς με έναν εμπορικό μεταγλωττιστή.” Η απάντηση των πωλητών είναι, “Ο GNU Ada είναι ένας εμπορικός μεταγλωττιστής. Είναι επίσης ελεύθερο λογισμικό.”

Για το έργο GNU η έμφαση είναι στο δεύτερο κομμάτι της φράσης: το σημαντικό είναι ότι ο GNU Ada είναι ελεύθερο λογισμικό. Το κατά πόσο είναι εμπορικό ή όχι είναι δεν είναι σημαντικό. Παρ'όλα αυτά, η επιπρόσθετη ανάπτυξη του GNU Ada η οποία τον βοηθάει να είναι εμπορικός είναι αναμφισβήτητα θετική.

Παρακαλούμε βοηθήστε μας να εξαπλώσουμε την ιδέα ότι το ελεύθερο εμπορικό λογισμικό είναι δυνατό. Μπορείτε να το κάνετε προσπαθώντας να μην αναφέρετε τη λέξη “εμπορικό” όταν εννοείτε “ιδιόκτητο.”